بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از شبهاتی که بعضاً در بعضی از محافل و مجالس مطرح می‌شود، موضوع رفتن به حج در اوضاع نامناسب اقتصادی است. بعضاً افراد این چنین ادعا می کنند که در این اوضاع نابسامان اقتصادی و معیشتی که مردم در آن به سر می برند، بهتر است این پول‌ها و هزینه‌ها به جای اینکه صرف سفر زیارتی حج شود در جهت کمک به نیازمندان مصرف شود.
جواب این سوال را در ضمن چند نکته بیان می کنیم.
نکته اول: فریضه حج یکی از ضروریات دین مبین اسلام
یکی از نکات بسیار مهمی که در این خصوص باید به آن توجه داشت؛ اهمیت و جایگاه فریضه حج در فرهنگ اسلامی است. با اندک تأملی در آیات و روایتی که در خصوص انجام این وظیفه الهی و فلسفه وجودی آن وجود دارد؛ به این مطلب رهنمود می شویم که هیچ مسلمانی بدون عذر نمی‌تواند از انجام این واجب الهی سر باز زند؛ چرا که خداوند متعال در قرآن مجید به صراحت امر به انجام این تکلیف نمود، از این رو کسانی که از روی آگاهی و عناد منکر این واجب الهی می شوند، مرتکب یکی از بدترین گناهان کبیره شده‌اند، در حالی که خداوند متعال به صراحت به انجام آن امر نموده است:
« فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمينَ [اعراف/97] در آن، نشانه هايى روشن است [از جمله] مقام ابراهيم است و هر كه در آن درآيد در امان است و براى خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد. و هر كه كفر ورزد، يقيناً خداوند از جهانيان بىنياز است.»
«وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلي كُلِّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ[ حج آيات/ 27] و مردم را دعوت عمومي به حج كن تا پياده و سواره بر مركب هاي لاغر از هر راه روي دوري به سوي تو آيند.»
«لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلي ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِيرَ[ حج آيات/ 28] تا شاهد هر منافع گوناگون خويش (در اين برنامه حيات بخش) باشند؛ و در ايّام معيّني نام خدا را، بر چهار پاياني كه به آنان داده است،(به هنگام قرباني كردن) ببرند، پس از گوشت آنها بخوريد، و بينواي فقير را اطعام نماييد.»
نکته دوم : رابطه فریضه حج با حفظ و نگهداری دین
یکی دیگر از مسائلی که موجب اهمیت و تأکید این فریضه شده است، تأثیر آن در حفظ و نگهداری دین در برابر دشمنان بیرونی است. ازآنجایی که در دنیا ادیان بی‌شماری وجود دارد؛ که بر موضع و مبانی خود تأکید دارند و از طرفی از هر نوع تبلیغ و روشی برای ترویج آیین خود و تضعیف سایر ادیان بهره می‌برند، عقل و شرع حکم می‌کند که این شاخصه‌ی ارزشمند عبادی که بُعد اجتماعی آن بسیار آشکار تر است دارای شور و رونق دوچندان باشد. چرا که با این اتحاد و انسجام بین مسلمین است که مبانی ارزشمند اسلام در برابر فتنه‌های زمان مصون می‌ماند. علاوه برآن حفظ شعائر اسلامی خود باعث مستحکم تر شدن مبانی اعتقادی پیروان این دین الهی می‌شود.
«لَا يَزَالُ الدِّينُ قَائِماً مَا قَامَتِ الْكَعْبَة[1]تا كعبه برپاست، دین برپاست»
«وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي بَيْتِ رَبِّكُمْ لَا تُخَلُّوهُ مَا بَقِيتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِكَ لَمْ تُنَاظَرُوا[2]خدا را خدا را در باره خانه پروردگارتان، تا وقتى هستيد آنجا را خالى مگذاريد، كه اگر خالى گذاشته شود از كيفر حق مهلت نيابيد»
نکته سوم: کمک به فقرا اصل مهم دینی
نکته مهم دیگری که در جواب به این شبهه می توان مطرح کرد، این است که، دین مبین اسلام نه تنها به بینوایان و مستمندان بی توجه نیست، بلکه کمک و رسیدگی و دستگیری از این اشخاص را از جمله مهمترین وظایف مسلمانان معرفی می نماید از این رو هیچ فرد مؤمن به آیین اسلام حق ندارد نسبت به این واجب و حقوق الهی سهل انگاری کند.
برای نمونه خداوند متعال می فرماید:
«وَ الَّذينَ في أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ [معارج/25-24]و همانان كه در اموالشان حقّى معلوم است، براى سائل و محروم»
«إِنَّ الَّذينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً يَرْجُونَ تِجارَةً لَنْ تَبُورَ [فاطر/29] در حقيقت، كسانى كه كتاب خدا را مى خوانند و نماز برپا مى دارند و از آنچه بديشان روزى داده ايم، نهان و آشكارا انفاق مى كنند، اميد به تجارتى بسته اند كه هرگز زوال نمى پذيرد»
نکته چهارم: دین را به شکم نفروشیم
هرچند در فرهنگ اسلامی کمک به فقرا و مستمندان از جایگاه والایی برخوردار است. ولی این مطالب موجب نمی‌شود اصول و شاخصه‌های مهمی چون حج را تعطیل کرده و به امور دنیایی بیشتر بها دهیم؛ از این رو در جواب این شبهه بهتر است گفته شود انجام هر واجب در جای خود نیکوست و انجام دادن بعضی و رها کردن سایر اوامر الهی امری مذموم و مورد نکوهش فرهنگ قرآن است. «إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيْنَ اللّهِ وَرُسُلِهِ وَيقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلاً [النساء/ 15] کسانی هستند که به خدا و پيامبرانش کافر می شوند و می خواهند ميان خدا و پيامبرانش جدايی افکنند و می گويند که بعضی را می پذيريم و بعضی را نمی پذيريم و می خواهند در اين ميانه راهی برگزينند.»
نکته پنجم: سیر و سفر آداب زندگی مدرن
یکی از آداب ارزشمندی که در تمام دنیا مرسوم است، سیر و سفر کردن است. چرا که این عمل موجب شادابی و سرزندگی می شود. از این رو هیچکس در هیچ کجای دنیا کسانی را که به سیر و سفر و گردشگی می پردازند را مورد نکوهش و توبیخ قرار نمی‌دهد، بلکه سازمانهایی وجود دارد که مردم را به این عمل تشویق و ترغیب می نماید. بهترین شاهد و گواه بر این مطلب طراحان این شبهات می باشند، چرا که خود اولین کسانی هستند که مبلغی را صرف گردشگری و سفر می‌نمایند.
________________________
منبع:رهروان ولایت
پی نوشت:
[1]. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، 8جلد، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق. ج4 ؛ ص271
[2]. شريف الرضى، محمد بن حسين، نهج البلاغة (للصبحي صالح)، 1جلد، هجرت - قم، چاپ: اول، 1414 ق. ص422
خوشهای از سبک زندگی نبوی